رادیولوژی

دستگاه کبدی-صفراوی، طحال ، پانکراس

رباط فالسی فرم --» حاوی رباط گرد--» بین قطعات داخلی و خارجی لوب چپ

متاستاز کبدی--» target lesion  با مرکز اکوژن

MRI : عالی برای متاستاز کبدی

CT کبد:--»  2 فاز: فاز پورتال: متاستازها با attenuation  کم ؛  فاز شریانی: همانژیوم بعضی نئوپلاسمها بویژه هپاتوما ها و متاستازهای با عروق خونی فراوان و تقویت بیشتر

DD توده های متعدد کبد: متاستاز، آبسه های متعدد، ندولهای باز سازی شونده در سیروز کبدی، همانژیومهای متعدد

کیست کبدی: فاقد اکو داخل کیست، تشدید صوت در عمق کیست

در CT اسکن افتراق کیست  کمتر از 1 cm از نئوپلاسم توپر امکانپذیر نیست.

همانژیوم: ابتدا  دانسیته کم؛ ولی بعد از ماده حاجب : دانسیته افزایش

آدنوم و هیپرپلازی ندولار کانونی: تقویت شده در CT

آبسه کبدی: مرکز مایع + جدار ضخیم تر نامنظمتر و واضحتر از کیستهای ساده+ حاوی بقایای نکروزه در سونو

مشکوک به آبسه---» آسپیراسیون و درناژ

علل PHTN: سیروز (شایعترین)، سندرم بودکیاری ، ترومبوز ورید پورت ( بعد از عفونت ورید نافی در دوره نوزادی)

سیروز در CT /Sono  : کاهش سایز لوب راست کبد، بی نظمی سطح کبد و بزرگی طحال

ترومای کبد:---» CT

استحاله چرب کبد: Fatty degeneration of Liver : شایع در افراد الکلی ، کبد درخشان در سونو ( افزایش اکوژنیسیته) --» اکوی کبد مشابه اکوی مرکزی کلیه؛ دانسیته کم در CT ---» عروق خونی به صورت ساختمانهای با افت قدرت نسبتا بالا در زمینه ای از  پارانشیم با دانسیته پایین.  MRI--» کمک کننده در موارد مشکل ساز---» سیگنال مشخص چربی

دستگاه صفراوی : سونوگرافی بهترین روش بررسی کلی است. فقط کافی است بیمار ناشتا !!! ، تا از انقباض کیسه صفرا جلوگیری و پر باشد.

Sono : تشخیص سنگ صفراوی بالای 1-2 mm ، تشخیص انسداد مجرای سیستیک غیر ممکن!!!

مجرای کبدی مشترک یا مجرای صفراوی مشترک CBD جلوی ورید پورت و در باب کبد- ماکزیمم قطر آن : 7 میلیمتر، انتهای تحتانی ناواضح

اسکن رادیونوکلید کبدی-صفراوی:--» ترکیبات ایمینو استیک اسیدIDA توسط TC ^99m نشاندار شده ----» تشخیص کوله سیستیت حاد.

اسکن: NL: کیسه صفرا، CBD، دوازدهه و روده کوچک ظرف ساعت اول مشخص! –» عدم ظهور کیسه صفرا در ساعت اول --» انسداد مجرای سیستیک.

Acoustic Shadow: سنگ کیسه صفرا  (در پولیپ نداریم!)

پولیپ –» تجمع کلسترول است! نه نئوپلاسم، در حد چند میلیمتر. فاقد سایه صوتی.

اندیکاسیون ERCP: تعیین علل زردی و انجام درمان اندوسکوپی، در مورد سنگ CBD اسفنکتروتومی و سبد اندوسکوپیک و یا خارج کردن با بالون

عارضه ERCP: پانکراتیت.

PTC: گذاشتن استنت در طول محل انسداد، بعد از عدم موفقیت ERCP

20-30 % سنگهای صفراوی: قابل رویت ، سایه صوتی + سنگ چند وجهی با لبه خارجی متراکم و مرکز شفاف

اسکن کبدی صفراوی نرمال---» رد کله سیستیت حاد!  زیرا در کله سیستیت حاد همیشه مجرای سیستیک بسته است.

DD زردی: سنگ CBD ، کارسینوم سر پانکراس ، کارسینوم آمپول واتر.

اولین و حساسترین روش تشخیص اتساع مجاری داخل و خارج کبدی: سونوگرافی

Double channel sign  --»  اتساع مجاری صفراوی داخل کبدی بصورت ساختمانهای مارپیچی به موازات ورید های پورت در سونو

2 نکته:1- اتساع اندک مجاری داخل کبدی؛ در حالی که مجرای کبدی مشترک یا صفراوی مشترک اتساع قابل ملاحظه؛ 2- درخت صفراوی داخل کبدی ظرف 48 ساعت اول انسداد اصلا متسع نشود!

طحال اکوی مشابه کبد در سونو

توده های طحالی: کیستها مثل کیست هیداتید، آبسه ها و تومور ها

لنفوم طحالی شایعتر از متاستاز ( متاستاز های طحالی نادرند)

اسپلنومگالی بدون تغییر در قوام یا دانسیته طحال در CT : لنفوم، Portal HTN، عفونت مزمن، بیماریهای خونی مختلف مثل کم خونیهای همولیتیک و لوسمی.

با افزایش سن پانکراس آتروفیک می شود. شکل و اندازه طبیعی پانکراس متغیر است.

توده های پانکراس: کارسینوم پانکراس، نئوپلاسم، گره های لنفی مجاور، پانکراتیت کانونی، آبسه پانکراس و کیست کاذب

اکثرا: آدنوکارسینوم و دوسوم در سر پانکراس --» زردی

تنه و دم پانکراس دیر علامتدار ---» درد

انسولینوم---» آنژیوگرافی انتخابی ؛ اسکن رادیونوکلید با رسپتور ویژه سوماتوستاتین.

پانکراتیت: پانکراس منتشر بزرگ، مناطق اکوی کم در سونو و دانسیته کم در CT ---» ادم و نکروز کانونی در داخل یا مجاور پانکراس.

کیست کاذب: سونو و CT

پانکراتیت مزمن: CT بهتر از سونو برای کلسیفیکاسیون (سنگها)

ترومای پانکراس: CT

آتروفی پانکراس : افراد مسن سالم، پانکراتیت مزمن ، دیستال به کارسینوم پانکراس.

مجاری ادراری:

حدود کلیه ها در سونو باید صاف باشد.

پارانشیم کلیه اطراف یک ناحیه مرکزی با اکوی متراکم را احاطه کرده که اصطلاحا اکوی مرکزی "central echo complex"  نامیده می شود. = سینوس کلیوی

طی 2 ماه اول زندگی اکوهای قشری بارزترند و هرم های کلیوی به شکل نامتناسبی بزرگ و شدیدا هیپواکو هستند.

سونو: طول کلیه 9-12 cm   در IVU: 10-16 cm

IVU: اندیکاسیون: مشاهده دقیق جزئیات دستگاه لگنچه ای کالیسی و حالبها، ارزیابی موارد مشکوک به کولیک حالبی، بررسی سنگهای کلیوی، بررسی هماتوری

مواد حاجب: مواد آلی متصل به ید—50-100 ml وریدی—بیماران اجازه دارند  4 ساعت قبل از IVU تا 500 میلی لیتر مایعات بنوشند ولی نباید غذا بخورند. زیرا محدودیت مایعات سبب نفروتوکسیسیته می شود.

علل اصلی کلسیفیکاسیون: سنگهای ادراری، نفروکلسینوز منتشر، نفروکلسینوز موضعی: TB، تومورها، کلسیفیکاسیون پروستات.

کلیه چپ بالاتر از راست

پهنای پارانشیم کلیه: 2-2.5 cm

لبولاسیون جنینی: فرورفتگیهای کم عمق ، منطبق با لبولهای کلیه یعنی بین کالیسها هستند.

انفارکتوس کلیه: حداکثر فرورفتگی در مقابل یک کالیس + فقدان گسترده پارانشیم کلیه

اسکارهای پیلونفریت مزمن: کاهش پهنای پارانشیم کلیوی در مقابل کالیسهای متسع، کاهش اندازه کلی کلیه، مشابه با اسکارهای TB

کوهان طحالی Splenic hump: برآمدگی موضعی در حدود کلیه که طبیعی است، و کالیسها را جابجا نمی کند.

تعیین ارتباط کلسیفیکاسیون با حدود کلیه ها: عکس حین دم و بازدم و یا نمای مایل.

کالیس طبیعی: فنجانی cupping  - متسع: چماقیclubbed

اتساع کالیس:1-تخریب پاپیلا ، 2-انسداد

اولین اقدام در برخورد کالیس متسع: تعیین وجود یا عدم وجود انسداد

آتروفی پاپیلا یا تخریب آن: 1-انسداد 2-ریفلاکس   3-نکروز پاپی   4-TB

کلیه های کوچک
یکطرفه ولی ممکن است دو طرفه باشد	1-    پیلونفریت مزمن 2-    سل 3-    آتروفی انسدادی 4-تنگی یا انسداد شریان کلیوی 5-هیپوپلازی 6-نفریت ناشی از پرتوتابی	1-    اسکارهای فوکال و کالیسهای متسع 2-    ---- 3-    اتساع تمام کالیسها با تخریب یکنواخت پارانشیم 4-    حدود کلیه صاف یا دارای اسکار ولی کالیسها طبیعی 5-    بسیار نادر، حدود کلیه ها صاف یا نامنظم و تعداد کالیسها کمتر باشد.کالیسها ممکن است چماقی باشند.
همیشه دو طرفه	1-    بسیاری از انواع گلومرولونفریت مزمن 2-    نفروپاتی ناشی از فشارخون 3-    دیابت شیرین 4-    بیماریهای کلاژن واسکولار 5-    نفروپاتی ناشی از مسکنها	فقط در نفروپاتی ناشی از مسکنها کالیس ها اغلب غیر طبیعی اند.

کلیه های بزرگ
همیشه یکطرفه	هیپرتروفی جبرانی	کلیه مقابل کوچک است یا وجود ندارد.
ممکن است یکطرفه یا دو طرفه باشد	1-    سیستم جمع کننده دوشاخه 2-    توده کلیوی 3-    هیدرونفروز 4-    ارتشاح لنفومی 5-    ترومبوز ورید کلیوی	1-ناهنجاری سیستم جمع کننده 4-ممکن است توده های واضحی نشان دهد.کلیه ها ممکن است بزرگ باشند ولی از سایر جهات مشکلی ندارند.
همیشه دو طرفه	1-    بیماری پلی کیستیک 2-    گلومرولونفریت حاد 3-    آمیلوئیدوز	1-    نمای مشخص در IVU 2-    بزرگی غیر اختصاصی 3-    بزرگی غیر اختصاصی

دیابت شیرین ، فشار خون، کلاژن واسکولار، آنالژزیک نفروپاتی ،GN  مزمن---» دوطرفه کلیه های کوچک !!!!

گلومرولونفریت حاد، پلی کیستیک، آمیلوئیدوز---» دوطرفه کلیه ها بزرگ

مشاهده قسمتی از حالب به علت پریستالسیس

نقص پرشدگی داخل لگنچه و حالب: تومور، سنگها ، لخته خون

شایعترین واریانت مادرزادی: لگنچه کلیوی دو شاخ  ---» قسمت فوقانی و تحتانی

رنوگرام: DTPA  فقط فیلتره می شود، ولی MAG-3  هم فیلتره و هم توسط توبولها ترشح می شود.

بهترین روش اثبات :Δ کارسینوم مثانه: سیستوسکوپی

:Δ  انسداد حالب ناشی از فیبروز خلف صفاقی:  CT  

افتراق انسداد PUJ از لگنچه کیسه ای Baggy : با تجویز وریدی یک دیورتیک ؛یعنی در انسداد PUJ دیورز ایجاد شده و سبب اتساع بیشتر سیستم لگنچه ای کالیسی می شود و درد پهلو می گیرد ولی سیستم Baggy در این حالت تخلیه می شود. یا می توان دیورتیک حین رنوگرام تجویز کرد اگر انسداد باشد ماده رادیونوکلئید در کلیه و لگنچه جمع می شود در حالیکه در لگنچه کیسه ای ماده رادیونوکلئید به سرعت از کلیه مشکوک پاکسازی می شود.

:Δ TB کلیوی: بهترینIVU  

:Δ آبسه کلیوی : اولین سونو

:Δ پیونفروز : مفیدترین سونو

اولین روش بررسی انسداد: سونو

بهترین روش مشاهده نکروز پاپی: IVU

بهترین روش مشاهده نشت ترومای مثانه: سیستوگرافی

:Δ PUV : VCUG (RUG نرمال است زیرا انسداد به عقب وجود ندارد)

دستگاه تناسلی زنانه:

:Δ کیست درموئید تخمدان (تراتوم): بواسطه وجود چربی  با اطمینان تشخیص – ممکن است اجزای کلسیفیه مثل دندان باشد.

:Δ فیبروئید: MRI به راحتی تشخیص می دهد. ولی در CT دانسیته مشابه میومتر مجاور دارد.

مامایی

Gestational Sac: هفته 5  آمنوره

اکوهای داخلی جنینی: هفته 6

حرکت Heart  جنین: هفته 7  آمنوره

Placenta: هفته 9

تعیین سن بارداری :

 هفته 7-12 : CRL

قبل از هفته  24-26: BPD (هفته 18 تا 20 بهترین زمان)

بعد از هفته 24-26: دور سر (دقیقتر از BPD است )

هفته 18-20 : بررسی ناهنجاریهای جنین- BPD جهت تخمین رسیدگی جنین

:Δ هیدروسفالی : بعد از هفته 16 (مشاهده بطن جانبی)

تعریف هیدرو سفالی: فاصله بین جدارهای خارجی بطنهای جانبی بیش از 50 درصد قطر BPD باشد.

:Δ اسپاینا بیفیدا و انانسفالی تا 18 هفتگی باید تشخیص داده شوند به جهت سقط درمانی

 :Δ انانسفالی در هفته  12 در غیاب سقف قابل مشاهده جمجمه

شایعترین تومور ستون فقرات در دوران داخل رحمی: تراتوم استخوان خاجی (تراتوم ساکرال)

شایعترین یافته غیرطبیعی قفسه سینه:  فتق مادرزادی دیافراگم

:Δ سونوگرافی قلب در نمای 4 حفره ای: LV هیپوپلاستیک ، AV canal defect ، تترالوژی فالو

:Δ دستگاه گوارش: آترزی دوازدهه (double-bubble sign) ، امفالوسل و گاستروشزی (اما قادر به تشخیص آترزی مری نیستیم!  ممکن است با پلی هیدرامنیوس همراه باشد)

عقب ماندگی رشد متقارن: ناهنجاری مادرزادی و عفونت داخل رحمی

عقب ماندگی رشد نامتقارن: سر طبیعی- تنه کوچک (گرفتارتر) پس BPD ممکن است طبیعی باشد!!!--»  3 ماهه سوم – همراه با نارسایی جفتی (بیماری اولیه جفت یا علل مادری مثل HTN یا DM )

پس از هفته 9 : در صورت فقدان ضربان قلب --» مرگ جنین

الیگوهیدرآمنیوس: اکثرا بدلیل پارگی زودرس پرده ها ایجاد می شود- احتمال ناهنجاری کلیه: (هیدرونفروز- کلیه مولتی کیستیک) --»  هر دو معمولا یکطرفه-حاوی فضاهای متعدد گرد پر از مایع داخل کلیه

آمنیوسنتز: آسان ترین روش تعیین کاریوتایپ اما چند هفته زمان می برد- در هفته 16 بارداری انجام

Blighted ovum: قطر کیسه بارداری بزرگتر از 3 سانتیمتر و عدم مشاهده ساختمان جنینی

بیماریهای استخوانی

اندیکاسیون اسکن استخوانی: :Δ متاستاز-استئومیلیت-منفرد یا متعدد بودن ضایعه-رادیوگرافی طبیعی مثل  استئوئید استئوما، استئومیلیت زودرس، ترومای استرسی، متاستاز- اهمیت ضایعه مشاهده شده در رادیوگرافی، اگر مثبت: ضایعه واقعی – بررسی پروتز مفصلی دردناک

اندیکاسیون MRI : تائید هرنی دیسک- متاستاز استخوانی- وسعت تومور و تائید میلوم و لنفوم- توده بافت نرم- استئومیلیت و آبسه بافت نرم- نکروز آواسکولار ،آسیب حاد و مزمن غضروف مفصلی، لیگامانها و بافتهای نرم داخل مفصلی

مناطق منفرد لیتیک اسکلروتیک یا مختلط: تومور استخوانی – استئومیلیت- کیست استخوانی، دیسپلازی فیبرو – هیستیوسیتوز X و استئوئید استئوما

اولین و بهترین :Δ تومور استخوانی: X-Ray عکس ساده

واکنش پریوستی+: تومور اولیه بدخیم  استخوانی - استئومیلیت

Expansion  (اتساع) استخوان همراه کورتکس سالم ---» انکوندروم یا دیسپلازی فیبرو

واکنش پریوستی موضعی:  استئومیلیت، تومور بدخیم مثل Ewing و استئوسارکوم، گاهی متاستازها مثل نوروبلاستوم، هیستیوسیتوز لانگرهانس

کلسیفیکاسیون پراکنده با طرح ذرت بوداده: تومور غضروفی

کلسیفیکاسیون منتشر با حدود نامشخص: تشکیل استئوئید و نشانه استئوسارکوم

رگه کلسیم: کندروسارکوم- انکوندروم- استئوئید استئوما

ژانت سل تومور ---» در ناحیه ساب آرتیکولار

استئوئید استئوما---» دردناک- در فمور و تیبیا بالغین جوان -نیدوس- حاشیه اسکلروتیک- واکنش پریوستی به بهترین شکل در CT دیده می شود و MRI هم می تواند استئوم استئوئید را نشان دهد- در اسکن استخوانی  افزایش فعالیت کانونی دیده می شود و بخصوص زمانی مفید است که در عکس ساده به سختی دیده شود.

تشخیص زودرس استئومیلیت---» :Δ MRI(به طور کلی روش انتخابی) و اسکن استخوانی- :Δ ظرف 1 یا 2 روز

انفارکتوس استخوان --» اکثرا در قسمتهای داخل مفصلی استخوانها رخ می دهد.

انفارکتوس تنه استخوان--» بیماری  caisson(اطاقک هوا)، سیکل سل، متعاقب پرتو درمانی تنه استخوان

انفارکتوس استخوان--» در مرحله حاد؛ واکنش پریوستی- پس از بهبود؛ کلسیفیکاسیون نامنظم در مدولای استخوان

متاستاز مختلط لیتیک-اسکلروتیک --» کارسینوم پستان

متاستاز اسکلروتیک—» کارسینوم پروستات و پستان

متاستاز لیتیک کودکان--» نوروبلاستوم یا لوسمی

متاستاز + واکنش پریوستی ---» نوروبلاستوم

متاستاز لیتیک بزرگسالان: اکثرا کارسینوم پستان و برونش و سپس کارسینوم تیروئید ، کلیه، کولون

متاستاز استخوانی --» :Δ  اسکن رادیونوکلئید --» اگر نرمال یا مبهم یا احتمال فشار روی نخاع --» :Δ MRI

اگر اسکن استخوانی نرمال --» متاستاز نامحتمل

واکنشهای پریوستی متعدد: آسیب غیر تصادفیNAI  (سندرم بچه کتک خورده)، عفونت گسترده استخوان مثل سیفیلیس مادرزادی و نوزادان دارای کاتترهای داخل وریدی عفونی، استاز وریدی و زخم شدن پاها (تیبیا و فیبولا) ، استئوآرتروپاتی هیپرتروفیک ریوی (ساعد و ساق-ناشی از کارسینوم برونش) ، اسکوروی

استئوپوروز: کاهش بستر پروتئینی (استئوئید)

استئوپوروز: کورتکس به وضوح مشخص است، گویی با مداد ترسیم شده!

آتروفی سودک (دیستروفی رفلکسی سمپاتیک): استئوپوروز شدید+ادم بافت نرم – نامتناسب با تروما

راشیتیسم: در زانوها، مچ دست و مچ پاها –متافیزها به صورت نامنظمی پهن و فنجانی و مینرالیزه می شوند- افزایش فاصله اپیفیز و متافیز

استئومالاسی: نواحی Looser یا شکستگی کاذب در اسکاپولا، قسمت داخلی گردن فمور، راموس پوبیک – وجود دفرمیتی استخوان در: ستون فقرات، فمور، لگن Triradiate سه شاخه.

هیپرپارا: بازجذب استخوان زیرپریوستی در قسمت رادیال بندهای میانی و نوک بندهای انتهایی دستها + بازجذب انتهاهای خارجی کلاویکل

تومور قهوه ای: بیشتر در هیپرپارای اولیه – در مندیبل + لگن شایعتر

استئودیستروفی کلیوی: شامل:1-استئومالاسی/راشیتیسم  2-هیپرپارا  3-اسکلروز: ستون فقرات Rugger jersey  یعنی به صورت نوارهای اسکلروتیک در طول انتهای تحتانی و فوقانی تنه مهره ها و یا متافیز استخوانهای بلند

میلواسکروز: طحال همیشه بزرگ – افزایش تکه تکه ای استخوان – خارج ترابکولی

شکل لیتیک نادر در بیماری پاژه: osteoporosis circumscripta جمجمه

پاژه: لگن ، ستون فقرات، جمجمه ، استخوانهای بلند

Cotton wool پشم شیشه یا گلوله پنبه ای: نواحی گرد متعدد اسکلروز در سقف جمجمه پاژه

اسکن رادیونوکلئید: افزایش جذب- تعیین وسعت بیماری و پیگیری پاسخ به درمان پاژه

Hair on end مقطع مو: هیپرپلازی مغز استخوان- مشاهده خطوط عمودی در صفحه دیپلوئی پهن جمجمه+ افزایش ضخامت ترابکولی  مثلا در تالاسمی و سیکل سل

سارکوئیدوز: کیستهای کوچک با حاشیه واضح و یا نواحی تخریب استخوانی با الگوی توری شکل (یا مشبک) در بندهای انگشتان دست و پا + حتما درگیری قفسه سینه دارد

پرتودرمانی: تغییر زودرس=استئوپوروز- سپس استئونکروز در دنده ها (کانسر پستان) و لگن یا فمور(کارسینوم سرویکس)

آکلازی دیافیزی: مادرزادی- اگزوستوزهای متعدد+ کلاهک غضروفی- نزدیک متافیز- جهت: به دور از مفصل –  اگر: رشد سریع،  حاشیه نامشخص با استخوان یا کلسیفیکاسیون وسیع به داخل بافت نرم--» کندروسارکوم در کلاهک غضروفی

مفاصل

استئوپوروز مجاور مفصلی: آرتریت روماتوئید و آرتریت TB

افزایش فضای مفصلی: فقط در نکروز آواسکولار --» اسکلروز ساب  کوندرال

شایعترین علت آرتروپاتی سایشی: RA

سائیدگی: پانوس، نقرس، عفونت(پیوژن، TB)، تکرار خونریزی، نئوپلاستیک(سارکوم سینوویال)

سائیدگی: :Δ نمای نیمرخ

پانوس: RA،  RA اطفال(بیماری استیل)، پسوریازیس، رایتر، TB

استئوآرتریت: استئوفیت، کیست و اسکلروز ساب کوندرال

RA: مفاصل دست و پا، MCP، MTP ، PIP، مچ دست

استئوآرتریت: DIP،  کارپومتاکارپ شست

استئوآرتریت: نادر در مچ پا، شانه و آرنج

آرتروپاتی سایشی وسیع:RA

بی ثباتی مفصل اطلس آسه: عکس فلکسیون گردن- :Δ MRI به خوبی مشاهده

استئوآرتریت:        استئوپوروز- ، اسکلروز+، سائیدگی-

آرتریت روماتوئید:استئوپوروز+ ، اسکلروز -، سائیدگی+

نقرس :                  استئوپوروز- ، اسکلروز+، سائیدگی +

اروزیون در نقرس با سطح مفصلی فاصله دارد (برعکس RA) و به دلیل رسوب اورات در استخوان ایجاد می شود.

آرتریت TB : استئوپروز شدید+ تشکیل پانوس+هیپ و زانو

هموفیلی: کیستهای ساب کوندرال+تورم بافت نرم +بریدگی عمیق بین کوندیلی (ویژگی شاخص)

استئوآرتریت: شایعترین آرتریت-مچ پا نادر!!!

استئوآرتریت: باریک شدن فضای مفصلی در بخش فوقانی مفصل هیپ- داخلی زانو

توده بافت نرم مجاور مفصلی+تخریب استخوان+کلسیفیکاسیون: سارکوم سینوویال: :Δ MRI

استئونکروز (نکروز آواسکولر): شکستگی زیر کاپیتولوم گردن فمور(سر فمور) و شکستگی کمراسکافوئید(پروگزیمال اسکافوئید) ؛ MRI :Δ ؛ اسکلروز+

سر استخوان متاتارس: فرایبرگ

ناویکولار پا: کوهلر

لونیت مچ دست: کین باخ

توبروزیتی تیبیا: اسگود شلاتر

DDH: جابجایی سر فمور به طرف بالا و خارج- :Δ 1)معاینه بالینی 2)سونوگرافی

استئیت کندنسانس ایلئی: زنان زایمان کرده- بدون علامت- اسکلروز در طرف ایلیاک مفاصل ساکروایلیاک دیده می شود اما خود مفصل طبیعی است!

کلسیفیکاسیون + آتروفی بافت نرم دستها + ازبین رفتن نوک بندهای انتهایی انگشتان: اسکلرودرما

آشفتگی داخل مفصلی زانو: اگر مسجل: :Δ آرتروگرافی؛ اگر مشکوک: :Δ MRI

کلسیفیکاسیون آمورف مجاور تکمه بزرگ هومروس: تاندونیت سوپرااسپایناتوس

ستون مهره ها

برآمدگی ماده دیسک به داخل صفحات انتهایی مهره ها: Schmorl's nodes : فاقد اهمیت بالینی

متاستازهای استخوانی: اسکن رادیونوکلئید استخوان

ترومای ستون مهره ها: CT

ارتفاع فضای دیسک گردنی و سینه ای: یکسان – ارتفاع دیسک کمری به سمت پایین، زیادتر به استثنای دیسک محل اتصال کمری-خاجی ( L5-S1 )   که باریکتر از فضای بالای آن است.

متاستاز و میلوم: تخریب پدیکولها – فضای دیسک طبیعی

عفونت: پدیکولها سالم – فضای دیسک مجاور باریک و کم –تخریب استخوان مجاور

استئوپوروز/استئومالاسی: فضای دیسک طبیعی یا افزایش یافته – پدیکولها سالم

تروما: به دلیل فلکسیون  مهره ها به جلو تنه مهره ها گوه ای شکل – سطح فوقانی تنه مهره مقعر- دیسک طبیعی

گرانولوم ائوزینوفیلی: کلاپس تنه مهره vertebra plana – دیسک و پدیکولها سالم

بهترین نمای ارزیابی پدیکولها در عکس ساده: نمای فرونتال؛  به جز مهره های گردنی : نمای مایل

تومور داخل کانال نخاعی: نوروفیبروم یا مننژیوم: صاف و پهن شدن فاصله بین پدیکولها

نوروفیبروم: شبیه دمبل- اینترادورال (داخل سخت شامه و قسمتی در خارج کانال نخاعی)

مهره های متراکم:1- متاستاز(پروستات یا پستان) ، 2-لنفوم بدخیم، 3-پاژه(افزایش اندازه مهره+الگوی ترابکولی خشن)، 4-همانژیوم(خطوط عمودی مشخص در مهره با اندازه طبیعی)

لیز درون مهره: متاستاز(ریه پستان کلیه)، مولتیپل میلوم/پلاسماسیتوم، لنفوم بدخیم، عفونت

ساده ترین مکان برای :Δ سایه پاراورتبرال (کدورت مجاور مهره ای): گرافی ساده سینه

دقیق ترین روش :Δ متاستاز ، لنفوم و میلوم: MRI

تخریب دیسک بین مهره ای و تنه های مجاور آن: عفونت --» کلاپس تنه مهره و زاویه حاده به نام Gibbus

روش ارجح تصویربرداری عفونت مهره ها: MRI

TB:             کاملا لیتیک، آبسه پاراورتبرال بزرگتر

عفونت پیوژن (استاف): لیتیک + مقداری اسکلروز

اولین اقدام در ارزیابی ترومای ستون مهره: عکس ساده

روش ارجح برای ترومای ستون مهره: CT

ستونهای 3گانه فقرات:

ستون قدامی: رباط طولی قدامی و دوسوم قدامی تنه مهره ها

ستون میانی: یک سوم خلفی تنه مهره ای و رباط طولی خلفی!!

ستون خلفی: پایکها، لامیناهاو اسپاینوس پروسسها

شکستگی منحصر به  ستون قدامی مهره: پایدار است - گوه ای مثل  fx استئوپوروز

Neural arch fx  :Δ و در رفتگی همراه آن + burst fx : CT

علائم اسپوندیلوز در گرافی های ساده: 1-باریک شدن فضای دیسک 2-تشکیل استئوفیت و اسکلروز

:Δ کمردرد بعد از عمل دیسک : MRI: تصاویر تقویت شده با ماده حاجب گادولینیوم می توان اسکار عمل جراحی را(تقویت+)  با دقت زیاد از فتق دیسک(تقویت-)  افتراق داد.

اسپوندیلوز و فتق دیسک شایع در: مهره های گردنی تحتانی و کمری تحتانی

عدم مشاهده چربی دور ریشه عصبی: فتق دیسک

بیش از یک سوم فتق های دیسک کمری قابل مشاهده، بدون علامتند.

تنگی کانال مهره ای :در نواحی  گردنی و کمری  مشاهده - :Δ MRI

اولین تغییر رادیولوژیک در اسپوندیلیت انکیلوزان: کدر شدن حاشیه های مفصلی و بدنبالش سائیدگی آشکار

اسپاینا بیفیدا: عدم وجود لامیناها و افزایش فاصله پدیکلها + دیس رافیسم ستون مهره ها

اسپوندیلولیستزیس: لغزش رو به جلوی تنه مهرهای روی مهره زیرین – کمری خاجی شایعترین – بین L4 و  L5 – نقص درPars interarticularis یعنی رویه های مفصلی فوقانی و تحتانی – :Δ عکس لاترال

اسپوندیلولیز: نقص قسمت بین مفصلی pars interarticularis  بدون لغزش – اسکن رادیونوکلئید: :Δ زودتر- جدید بودن نقص، زیرا نقص قدیمی افزایش برداشت را نشان نمی دهد.

ضایعات خارج سخت شامه: متاستاز ، توبرکولوز ستون مهره ها، فتق دیسک گردنی، واکنشهای استخوانی و بافت نرم همراه با اسپوندیلوز گردنی

ضایعات داخل سخت شامه و خارج مدولاری (خارج طناب نخاعی):  نوروفیبرم ، مننژیوم

ضایعات داخل مدولا: تومور طناب نخاعی ، خونریزی به داخل طناب نخاعی

پلاک میلین زدایی MS وتومور و سیرنگومیلی و هیدرومیلی و هماتوم و خونریزی طناب نخاعی: :Δ MRI

ترومای استخوانی

تجمع مایع در مفصل آرنج و فاصله گرفتن بالشتکها از تنه استخوان بازو :  fx

  عکس استرسی : مچ پا - اینورسیون اورسیون نشاندهنده جابجایی تالوس

نمای فلکسیون: مهره های گردنی- در بیمار غیر هوشیار ممنوع

عکس تاخیری: fx اسکافوئید – 2 هفته بعد مشخص

CT: (:Δ  fx استابولوم،   fx-در رفتگی مفصل هیپ ) --» همواره انجام

CT : بسیار مفید جهت: :Δ   fx پلا توی تیبیا، مچ پا، پاشنه پا، قسمت میانی پا

Insufficiency fx : fx فشاری در اجسام مهره ای (شایعترین) – ساکروم- شاخه های پوبیس- گردن فمور

Infractions: شکستگیهای داخلی (ناکامل) : در بیماری پاژه

 (NAI) Non accidental injury یا battered baby syndrome : حتما بررسی جمجمه با اشعه x انجام شود -  بیشتر بیماران زیر 3 سال و نیمی از آنها زیر 1 سال دارند

NAI :  fx متافیزی  = corner fx – ناشی از پیچ خوردن و کشیده شدن اندام کودک در حال تقلا

NAI :   fx دنده ای : در اثر فشرده شدن بچه – مشاهده در نواحی زیر بغل و خلفی دنده ها

جمجمه  و مغز

نواحی کانونی لیز: متاستاز – میلوم

نواحی بزرگ تخریب استخوان: جمجمه جغرافیایی: 1-هیستیوسیتوز لانگرهانس (x) 2- پاژه نوع استئوپوروز circumscripta پیرامونی

هیپراستوز پیشانی داخلی hyperostosis frontalis interna: شایعترین دلیل اسکلروز استخوان – بدون اهمیت بالینی – در نواحی فرونتال- ولی خط میانی سالم می ماند. یعنی اسکلروز از خط وسط عبور نمی کند!!

CT: دانسیته بالا: خونریزی جدید، ضایعات کلسیفیه و نواحی تشدید با ماده حاجب، دانسیته پایین: نئوپلاسم، انفارکت ، ادم

ادم مغزی: دارای برجستگیهای انگشت مانند مشخصی که با ماده حاجب وریدی تشدید نمی گردد.

 علیرغم سالم بودن سد خونی-مغزی ، گادولینیوم در هیپوفیز تجمع می یابد .

شکست سد خونی مغزی: تومور، آبسه و انفارکت

روش انتخابی تصویربرداری پلاکهای میلین زدایی اسکلروز مولتیپل و مالفورماسیونهای عروقی (AVM) : MRI

روش ارجح تصویربرداری انسفالیت  ، صرع و مالفورماسیونهای مادرزادی کودکان: MRI 

تومورهای مغزی:

گلیوم: در CT توده منفرد و نامنظم- توسط ادم احاطه-جابجایی بطنها- کلسیفیه- تومورهای با درجه پایین : ممکن است کلسیفیکاسیون متراکم حتی در عکس ساده مشخص- با تزریق ماده حاجب وریدی: Ring Enhancement، الگوی تقویت CT  با ماده حاجب مشابه الگوی تقویت MRI با گادولینیوم

مننژیوم:  منشا از پاراساژیتال (شایعترین  محل یعنی روی تحدب های مغزی و لبه های اسفنوئید)، سایر نقاط : پرده های سقف جمجمه، داس مغزی یا چادرینه – در CT اندکی متراکم تر از مغز به علت دانه های ظریف کلسیم- با ماده حاجب تشدید- اسکلروز و ضخیم شدن استخوان مجاور- روش ارجح :Δ MRI – تومور از خارج بر بافت مغز فشار وارد می آورد.

نوروم آکوستیک: منشاء از کانال شنوایی داخلی یا بلافاصله مجاور  مئاتوس شنوایی داخلی در زاو یه مخچه ای – پلی

:Δ تومور هیپوفیز: MRI

معمولا تغییرات انفارکتوس حاد مغزی تا 6 ساعت در CT و تا 8 ساعت در MRI قابل مشاهده نیستند. اسکن پرفیوژن/دیفوزیون قادر است تغییرات را در طی چند دقیقه نشان دهد.

مشاهده خونریزی بلافاصله متعاقب بروز توسط: CT – دانسیته بالای خونریزی

روش ترجیحی بررسی خونریزی تحت حاد و مزمن مغزی: MRI

:Δ SAH (خونریزی ساب آراکنوئید) و تعیین محل آن: CT (اما طبیعی بودن CT ، SAH را رد نمی کند)

دیواره آبسه با ماده حاجب تشدید در CT : Ring enhancement

انسفالیت هرپسی: لوب تمپورال- نواحی تشدید شده در CT و یا نواحی با تغییر شدت سیگنال

توکسوپلاسموز: ضایعات مدور متعدد با تشدید حلقه ای در CT یا MRI

لکوانسفالوپاتی پیشرونده چندکانونی  (PML) : توسط ویروس JC – نواحی میلین زدایی به صورت ادم در مغز که فاقد تشدید در اطرافشان هستند.

هماتوم های خارج مغزی (اکستراسربرال) تا1-2 هفته متعاقب آسیب دانسیته بالایی دارند  - بعد از 3-4 هفته دانسیته آنها کاهش یافته و کمتر از دانسیته مغز می گردد. در فاصله بین ایندو هماتوم ها ایزودنس با مغز  بوده و در CT بدون ماده حاجب مشخص نمی شوند!!!

Fx جمجمه : گاهی شفاف تر از نشانه های عروقی به نظر می رسند چون تمام ضخامت استخوان را در بر می گیرند.

هماتوم سابدورال: شایعترین محل روی تحدب مغز ولی ممکن است در امتداد داس مغزی و چادرینه نیز باشد.

ادم مغزی متعاقب تروما: دانسیته پایین-تورم کل مغز بصورت دانسیته پایین و یکنواخت و فشرده شدن بطنها

کوفتگی contusion : نواحی با کاهش قدرت پایین، ممکن  است با دانسیته بالا مربوط به خونریزی همراه باشند.

هماتومهای داخل مغزی: نواحی با دانسیته بالا –ممکن است چند کانونی باشند.

سینوسها، کاسه چشم و گردن

سینوس: CT کرونال

مئاتوس میانی: سینوس ماگزیلاری، فرونتال اتموئید قدامی و میانی به آن تخلیه می شوند.

موکوسل سینوس فرونتال: سائیدگی  سقف کاسه چشم و اگزوفتالمی

در تمام بیماران اگزوفتالمی تصویربرداری لازم است.

توده های داخل کاسه چشم: تومور عصب بینایی، مالفورماسیون عروقی و گرانولومها

تومورهای کاسه چشم برخاسته از خارج آن: غالبا بصورت اگزوفتالمی تظاهر می کنند- تومورها یا موکوسلهای سینوسهای فرونتال یا اتموئید و مننژیومهای برخاسته از لبه اسفنوئید

بررسی توده های غدد بزاقی: MRI بهترین – ولی نمی تواند ماهیت توده را مشخص کند

بیشترین شیوع سنگهای بزاقی: غدد تحت فکی (ساب مندیبولار) – حاوی کلسیم

سیالوگرام: فقط غدد ساب مندیبولار و پاروتید دارای مجاری هستند که امکان وارد کردن کاتتر به آنها وجود دارد.

سیالکتازی: اتساع مجاری بزاقی کوچک که ممکن است همراه با انسداد مجرای اصلی رخ دهد.

بهترین روش تصویربرداری گردن: MRI

 تعیین ماهیت توده گردن فقط در مورد : توده کیستی مثل کیست شکاف برانکیال یا هیگروم کیستیک و یا توده های چربی ، غدد لنفاوی بزرگ شده

بهترین روش مطالعه حنجره: MRI

بررسی گواتر رترواسترنال: CT